تنبلی چشم

تنبلی چشم یکی از اختلالات سيستم بينايي است که در اثر آن تيزبيني بيمار علي رغم تصحيح انکساري مناسب کمتر از حد نرمال مي باشد.  در اين شرايط ضايعات ارگانيک مشهودي که باعث کاهش ديد بيمار شده باشد، ملاحظه نمي شود.

مهمترين عوامل ايجاد کننده تنبلی چشم را مي توان به شرح زير خلاصه نمود:

1- عيوب انکساري ( Refractive ) :

عيوب انکساري به دو حالت ممکن است ايجاد تنبلي چشم نمايد.
الف) افزايش غير قابل جبران عيب انکساري در دوچشم که باعث ايجاد يک تصوير تار دائمي در دوچشم خواهد شد.
به اين تنبلي چشم Ametropic Amblyopia گفته مي شود. 
ب) تفاوت قابل توجه عيب انکساري دوچشم که منجر به تاري قابل توجه تصوير يک چشم نسبت به چشم ديگر مي شود.
به اين نوع تنبلي چشم، Anisometropic Amblyopia گفته مي شود.

2- انحرافات چشمي ( Strabismic ) :

استرابيسم (Strabismus) يکي از عوامل ايجاد کننده تنبلي چشم است.
در اين نوع تنبلي چشم ممکن است وضوح نسبي تصاوير مناسب و خوب باشد، ولي موقعيت تشکيل تصوير در لکه زرد در دوچشم متناظر و مشابه نيست.
حذف تصوير مغزي چشم منحرف باعث ايجاد تنبلي آن چشم خواهد شد.

3- محروميت از نور و يا تصوير ( Depriviative ):

محروميت از نور و يا تصوير يکي ديگر از دلايل ايجاد تنبلي چشم است.
اين عامل غالبا به طور شديد و غير قابل برگشتي ممکن است باعث کاهش تيزبيني شود.

نرم افزار اپتوسیس

در اين سيستم دو مکانيزم انتخابي و اتوماتيک وجود دارد.

روش اتوماتيک براساس قوانين Psychophysical، Abnay و Grossman طراحي شده است.

در اين شرايط الگوها، فرکانس فضايي، کانتراست، رنگ و سرعت تغييرات تنظيم شده است.

در روش انتخابي با درنظر گرفتن اصول درمان و نيز بر اساس نيازهاي بيمار، شرايط بيمار، تشخيص اپتومتريست يا پزشک و استراتژي درمان؛ تغييرات هدفمندي در پارامترهاي مختلف سيستم شامل فرکانس فضايي، کانتراست، رنگ و سرعت ايجاد خواهد شد.

بنابراين امکان استفاده از اين سيستم در مطب و در منزل بر مبناي دستورات اپتومتريست يا پزشک مربوطه ميسر خواهد بود.

اين امر يکي از محاسن اين سيستم محسوب مي شود، زيرا باعث صرفه جويي در وقت و هزينه هاي بيمار خواهد شد و از مراجعات مکرر و کم اثر بيمار جلوگيري مي کند.

اين سيستم شامل بخشهاي:

1- آزمون ديد رنگ

2-تمرین های چشمی که شامل موارد ذیل :

DMVS ( تحريک ديناميک و نصف النهاري بينايي Dynamic Meridional Visual Stimulation )
رسم خطوط جهت گسترش هماهنگي چشم ودست (Tracking Hand Eye Coordination-Line Drawing يا THEC-Line Drawing)
دواير چشمک زن تصادفي جهت گسترش هماهنگي چشم ودست ( Random Blink Tracking Hand Eye Coordination يا THEC-Random Blink)
شکلهاي تصادفي جهت گسترش هماهنگي چشم ودست ( Tracking Hand Eye Coordination Random Shape يا THEC –Random Shape) 

راهنمای استفاده از نرم افزار

جهت استفاده از این نرم افزار و انجام تمرینات آن به طلق شفاف بیرنگ و همچنین ماژیک وایت برد به رنگهای قرمز ، آبی و مشکی نیاز دارید که میتوانید آنرا از نوشت افزار و کتابفروشیها  تهیه نمایید.

همچنین تمرینات مربوطه را طبق توصیه چشم پزشک و یا کارشناس اپتومتری به انجام برسانید.

در حین انجام تمرینات چشم سالم بسته باشد.

 آزمون دید رنگ

در این آزمون براساس آزمون “ايشي هارا”، اعدادی نمايش داده مي شوند.

فرد بايستي اعداد مشاهده شده را در مستطيل پایین هر تصویر وارد نموده و کليد Enter را فشار دهد.

چنانچه در چند صفحه نخست تناقض هايي با نتايج طبيعي وجود داشته باشد، بخش دنبال کردن مسيرها نيز ارائه خواهد شد.

در این بخش فرد با استفاده از کليد سمت چپ موشواره ( Mouse ) و قرار دادن مکانما ( Cursor ) در ابتداي مسير و نگاه داشتن کليد سمت چپ موشواره مسير نمايش داده شده را با مکانما طي مي نمايد.

صحت و تکرارپذيري بيش از 75% نشانه سلامت ديد رنگ فرد خواهد بود.

لازم به ذکر است که قدرت تمايز رنگي تحت تاثير نور محيط، ساختار سخت افزاري صفحه نمايش، فاصله فرد و تنظيم هاي صفحه نمايشگر ممکن است تغيير کند.

لذا وجود پاسخ هاي مشکوک و خطاهاي جزئي، آزمونهاي دقيق تر و مناسب تري را مطرح خواهد کرد.

تمرینات DMVS

قبل از آغاز هر تمرین

تنبلی چشم _ ابتدا صفحه شفافي با ضريب Transmittance بيش از 90% ، که همراه سيستم ارائه شده است، بر روي صفحه مانيتور توسط چسب نواري پهني چسبانده مي شود.

توجه فرمائيد که اين صفحه شفاف کاملا بر روي شيشه مانيتور چسبيده شود تا حداقل فاصله را از الگوهاي نمايش داده شده داشته باشد.

سپس روان نويس هايي به رنگ مشکي ، قرمز و آبي را آماده مي نمائيم (روان نويس قرمز براي نقاشي برروي خطوط سياه-سفيد، روان نويس مشکي براي نقاشي بر روي خطوط زرد-آبي و روان نويس آبي براي نقاشي بر روي خطوط سبز-قرمز). 
موقعيت مانيتور بايستي هماهنگ با ارگونومي بيمار باشد.

ارتفاع و موقعيت آن به گونه اي انتخاب مي شود که لبه بالايي مانيتور در راستاي Primary Position چشمهاي بيمار باشد.

فاصله بيمار تا مانيتور بايستي در حدود یک و نیم برابر طول ساعد بيمار باشد (توجه داشته باشيد که مانيتور مورد استفاده حتما استانداردهاي ايمني تشعشعي، نوري و الکتريکي را داشته باشد. زمان قرار گرفتن پيوسته در اين فاصله ودر اين موقعيت بايستي کمتر از پنج دقيقه باشد.

بنابراين پس از هر پنج دقيقه تمرين فرد بايستي 10 دقيقه به استراحت بپردازد و پس از آن مي تواند به تمرينات ادامه دهد.)

آغاز تمرین

با انتخاب تمرین DMVS يک پروسه تمريني از پيش تعيين شده با ضخامت مشخص خطوط، سرعت دوران، جهت چرخش و رنگ معين ارائه مي شود.

اين شرط اوليه که به طور پيش فرض و اتوماتيک پيشنهاد مي شود سهل ترين شرايط تمريني را ارائه مي دهد.

اين شرايط براي بيماراني که در جلسات ابتدايي تمرين هستند و يا افت ديد شديدي دارند، توصيه شده است.

در واقع این اصل براي ساير درمانهاي THEC-Line Drawing، THEC-Random Blink، THEC–Random Shape نيز رعايت شده است.

بهبود عملکرد بيمار، افزايش قابليت هاي بينايي بيمار در انجام تمرينات، افزايش تيزبيني بيمار، لزوم ايجاد شرايط دشوارتر از نظر فرکانس فضايي (ضخامت خطوط)، سرعت تغييرات، رنگ و کانتراست را مطرح خواهد کرد.

بنابراين در تمرينات DMVS ابتدا با رنگهاي آکروماتيک سياه-سفيد با ضخامت 30 ميليمتر، سرعت دوران 12 درجه بر ثانيه با جهت دوران عقربه هاي ساعت، تمرينات را شروع مي کنيم.

پس از پنج دقيقه تنها جهت دوران خطوط تغيير خواهد کرد.

سپس از Opponent هاي زرد-آبي، پنج دقيقه در جهت عقربه هاي ساعت و بعد پنج دقيقه در جهت عکس عقربه هاي ساعت اين تمرينات انجام خواهد شد.

پس از استراحتهاي بين تمرينها ( پس از هر پنج دقيقه تمرين) تمرين بعدي با Opponent هاي قرمز-سبز مشابه Opponent زرد-آبي انجام خواهد شد.

در اين شرايط مجموع زمان تمرين هاي انجام شده سي دقيقه خواهد بود که براي روز اول مناسب به نظر مي رسد.

جلسه بعد تمرينات براساس شرايط بيمار، ضخامت خطوط و سرعت دوران تغيير خواهد کرد.

تمرینات THEC

قبل از آغاز هر تمرین

ابتدا صفحه شفافي با ضريب Transmittance بيش از 90% ، که همراه سيستم ارائه شده است، بر روي صفحه مانيتور توسط چسب نواري پهني چسبانده مي شود.

توجه فرمائيد که اين صفحه شفاف کاملا بر روي شيشه مانيتور چسبيده شود تا حداقل فاصله را از الگوهاي نمايش داده شده داشته باشد.

سپس روان نويس هايي به رنگ مشکي ، قرمز و آبي را آماده مي نمائيم (روان نويس قرمز براي نقاشي برروي خطوط سياه-سفيد، روان نويس مشکي براي نقاشي بر روي خطوط زرد-آبي و روان نويس آبي براي نقاشي بر روي خطوط سبز-قرمز).

موقعيت مانيتور بايستي هماهنگ با ارگونومي بيمار باشد.

ارتفاع و موقعيت آن به گونه اي انتخاب مي شود که لبه بالايي مانيتور در راستاي Primary Position چشمهاي بيمار باشد.

فاصله بيمار تا مانيتور بايستي در حدود 5/1 برابر طول ساعد بيمار باشد (توجه داشته باشيد که مانيتور مورد استفاده حتما استانداردهاي ايمني تشعشعي، نوري و الکتريکي را داشته باشد. زمان قرار گرفتن پيوسته در اين فاصله ودر اين موقعيت بايستي کمتر از پنج دقيقه باشد.

بنابراين پس از هر پنج دقيقه تمرين فرد بايستي 10 دقيقه به استراحت بپردازد و پس از آن مي تواند به تمرينات ادامه دهد.)

THEC-Line Drawing

در اين تمرينات سيستم با بهره گيري از يک تابع ويژه خطوط تصادفي را رسم مي کند.

در اين تمرين نيز شرايط ذکر شده براي بيمار، صفحه نمايش، صفحه شفاف و استفاده از رنگهاي روان نويسها کاملا مانند تمرين DMVS است.

شايان ذکر است که شرايط تمريني THEC-Random Blink و THEC–Random Shape نيز در اين خصوص کاملا مشابه DMVS و THEC-Line Drawing است. 

در تمرينات THEC-Line Drawing توالي تمرينات مانند DMVS از ساده به دشوار خواهد بود.

توجه داشته باشيد که بيمار بايستي با روان نويس بر روي صفحه شفاف نصب شده بر روي مانيتور مسير خط رسم شده را دقيقا دنبال کند.

THEC-Random Blink

در اين تمرينات دايره اي در روي صفحه نمايان مي شود که رنگ، ابعاد و زمان تغيير موقعيت آن قابل تغيير است.

بيمار بايستي با استفاده از روان نويس هاي توضيح داده شده براي هر رنگ، (روان نويس قرمز براي نقاشي برروي خطوط سياه-سفيد، روان نويس مشکي براي نقاشي بر روي خطوط زرد-آبي و روان نويس آبي براي نقاشي بر روي خطوط سبز-قرمز) ، موقعيت دايره را بر روي صفحه در هر لحظه علامت گذاري کند.

استفاده از علائمي چون X، # مناسبتر خواهد بود.

به عبارت ديگر دايره مورد نظر در هر نقطه از صفحه مانيتور که قرار مي گيرد، بيمار بايستي فورا يکي از علائم مذکور را بر روي آن روي صفحه شفاف نصب شده بر روي مانيتور رسم نمايد.

تغييرات رنگ به ترتيب نمايش داده شده در صفحه ي انتخاب تنظيم هاي تمرين THEC-Random Blink، توصيه خواهد شد.

در صورت بهبود عملکرد بيمار مي توان ضخامت دايره چشمک زن و سپس زمان تغييرات آنرا تغيير داد.

THEC-Random Shape

تمرينات THEC –Random Shape به صورت نمايش اشکال ساده در نقاط مختلف صفحه نمايش داده مي شود.

در اين تمرينات بيمار بايستي تصاوير ارائه شده بر روي صفحه مانيتور را مجددا بر روي خود آنها رسم نمايد.

به عبارت ساده تر خطوط تشکيل دهنده يک مربع يا هر شکل ديگري را با روان نويس مناسب در همان محل مجددا روي صفحه شفاف رسم نمايد.