کیسه کلوستومی چیست؟
کیسه کلستومی یک وسیله پزشکی است که به افرادی که بخشی از روده خود را از دست داده‌اند یا به دلیل جراحی و مشکلات پزشکی مانند انسداد روده، سرطان روده بزرگ، یا بیماری‌های التهابی روده (مانند کرون و کولیت اولسراتیو) قادر به استفاده از مسیر طبیعی دفع مدفوع نیستند، کمک می‌کند تا مواد دفعی خود را از بدن خارج کنند.
در فرآیند جراحی کلستومی، یک دهانه به نام استوما روی دیواره شکم ایجاد می‌شود که قسمتی از روده به آن متصل می‌گردد. این دهانه امکان می‌دهد که مدفوع از روده مستقیماً به خارج از بدن هدایت شود. کیسه کلستومی به استوما متصل می‌شود تا مدفوع را جمع‌آوری کند.
این کیسه‌ها در مدل‌ها و اندازه‌های مختلف طراحی شده‌اند و بسته به نیاز بیمار، ممکن است به طور موقت یا دائمی استفاده شوند. کیسه کلستومی می‌تواند یک یا دو تکه باشد و نوع آن بستگی به شرایط بیمار، نوع مدفوع (خشک یا مایع)، و مدت زمان نیاز به استفاده از آن دارد.
دلایل نیاز به کلوستومی
کلستومی معمولاً به دلایل مختلفی انجام می‌شود که به مشکلاتی در عملکرد طبیعی دستگاه گوارش مربوط می‌شود. برخی از رایج‌ترین دلایلی که ممکن است بیمار به کلستومی نیاز پیدا کند، عبارتند از:
1. سرطان روده بزرگ
سرطان روده بزرگ یکی از اصلی‌ترین دلایلی است که ممکن است به جراحی کلستومی منجر شود. در این جراحی، بخشی از روده بزرگ که به دلیل تومور سرطانی آسیب دیده است، برداشته می‌شود و یک استوما ایجاد می‌گردد تا مواد دفعی بدن از طریق آن خارج شود.
2. بیماری‌های التهابی روده
بیماری‌های التهابی روده مانند بیماری کرون و کولیت اولسراتیو ممکن است باعث آسیب شدید به روده شوند. در برخی موارد که درمان دارویی مؤثر نباشد یا بخش بزرگی از روده ملتهب و آسیب دیده باشد، جراحی کلستومی ضرورت پیدا می‌کند.
3. انسداد روده
انسداد روده به حالتی گفته می‌شود که مسیر روده به دلایل مختلف، مانند توده‌ها یا چسبندگی‌ها، مسدود شده و عبور مدفوع متوقف می‌شود. در این شرایط، کلستومی ممکن است به عنوان راهی برای تخلیه مدفوع و جلوگیری از عوارض جدی‌تر مورد استفاده قرار گیرد.
4. تروما یا آسیب به روده
آسیب‌های ناشی از تصادفات یا جراحات شدید می‌تواند به تخریب بخشی از روده منجر شود. در چنین شرایطی، کلستومی ممکن است به عنوان راهی برای مدیریت دفع مدفوع تا زمان بهبود یا به طور دائم انجام شود.
5. عفونت شدید
عفونت‌های شدید در ناحیه روده، مانند آبسه‌های بزرگ یا عفونت‌های پرخطر، ممکن است نیاز به جراحی کلستومی داشته باشند تا بهبود سریع‌تر حاصل شود و عفونت کنترل گردد.
6. نقص‌های مادرزادی
برخی از نوزادان ممکن است با نقص‌های مادرزادی متولد شوند که دستگاه گوارش آن‌ها به درستی شکل نگرفته یا عملکرد صحیحی ندارد. در این موارد، کلستومی ممکن است به عنوان راه‌حلی برای تخلیه مدفوع تا زمان اصلاح نقص از طریق جراحی انجام شود.
7. فیستول رکتوواژینال
فیستول رکتوواژینال حالتی است که بین رکتوم و واژن یک مسیر غیرطبیعی تشکیل می‌شود و مدفوع از طریق آن نشت می‌کند. برای اصلاح این مشکل، ممکن است نیاز به کلستومی باشد تا ناحیه آسیب‌دیده درمان شود.
8. عمل جراحی روده
برخی از جراحی‌های بزرگ در ناحیه روده نیاز به کلستومی موقت دارند تا فرصت بهبود کامل به روده داده شود. پس از بهبود، ممکن است کلستومی بازگردانی شده و مسیر طبیعی دفع مدفوع احیا گردد.
کلستومی می‌تواند به صورت موقت یا دائمی انجام شود، بسته به اینکه دلیل اصلی چه باشد و چقدر آسیب به روده وارد شده است.
آماده‌سازی برای استفاده از کیسه کلوستومی در منزل
برای استفاده از کیسه کلوستومی در خانه، بیمار باید به موارد زیر توجه کند:
- تهیه وسایل لازم:
- کیسه جدید
- قیچی
- چسب مخصوص کیسه
- حوله تمیز
- دستکش یکبار مصرف
- خمیر استومی (در صورت نیاز)
- محلول پاک‌کننده مخصوص
- تمیز کردن و آماده‌سازی استوما: قبل از نصب کیسه جدید، باید پوست اطراف استوما به دقت تمیز شود. برای این کار می‌توان از آب و صابون ملایم استفاده کرد. پس از شستشو، حتماً باید پوست خشک شود تا چسب به درستی به آن بچسبد.
نحوه تعویض کیسه کلوستومی
- برداشتن کیسه قبلی: به آرامی چسب کیسه قبلی را از پوست جدا کرده و کیسه را دور بیندازید.
- تمیز کردن اطراف استوما: با استفاده از آب و صابون یا پاک‌کننده مخصوص، پوست اطراف استوما را تمیز کنید. توجه کنید که هیچ اثری از صابون روی پوست باقی نماند.
- برش کیسه جدید: با استفاده از الگوی موجود در پشت کیسه، اندازه‌گیری کنید و قسمت مورد نظر را با قیچی برش دهید.
- چسباندن کیسه جدید: کاغذ پشت چسب کیسه را برداشته و به آرامی آن را روی استوما قرار دهید. سپس با دست به آرامی اطراف آن را ماساژ دهید تا به خوبی بچسبد.
- بستن انتهای کیسه: اگر از کیسه‌های ته باز استفاده می‌کنید، انتهای آن را ببندید تا مواد به بیرون نریزد.
مراقبت‌های روزانه از کیسه کلوستومی
- تعویض به موقع کیسه: به محض پر شدن کیسه یا پس از گذشت 2 تا 3 روز (بر اساس نوع کیسه) باید کیسه تعویض شود تا از بروز بوهای نامطبوع و مشکلات پوستی جلوگیری شود.
- استفاده از خمیر استومی: برای جلوگیری از نشتی و تحریکات پوستی، می‌توانید از خمیر مخصوص استومی استفاده کنید.
- استفاده از محصولات ضد بو: در صورت ایجاد بوهای نامطبوع، می‌توانید از خوشبوکننده‌های مخصوص کیسه‌های استومی استفاده کنید.
- توجه به وضعیت پوست: باید به طور مداوم پوست اطراف استوما را بررسی کنید و در صورت مشاهده التهاب یا قرمزی، به پزشک مراجعه کنید.
انواع کیسه‌های کلوستومی
کیسه‌های کلوستومی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
- کیسه‌های یک‌تکه: این کیسه‌ها دارای یک چسب ملایم هستند. که به پوست متصل شده و به محض پر شدن، کل کیسه با چسب جدا و دور انداخته می‌شود.
- کیسه‌های دوتکه: این کیسه‌ها از دو بخش تشکیل شده‌اند: بخش اول (چسب) که به پوست متصل می‌شود و بخش دوم (کیسه) که به چسب متصل می‌گردد. تنها کیسه تعویض شده و چسب همچنان به پوست باقی می‌ماند.
فعالیت‌های روزانه و ورزش با کیسه کلوستومی
افرادی که از کیسه کلوستومی استفاده می‌کنند، معمولاً می‌توانند به فعالیت‌های روزانه خود مانند کار، تفریح و ورزش ادامه دهند. با این حال، بهتر است قبل از شروع ورزش یا فعالیت‌های بدنی سنگین، با پزشک خود مشورت کنید. برخی افراد ممکن است نیاز به استفاده از کمربندهای حمایتی داشته باشند تا کیسه به طور ایمن در جای خود باقی بماند.
توصیه‌های مهم در استفاده از کیسه کلوستومی
- پوشیدن لباس مناسب: برای راحتی بیشتر و جلوگیری از دیده شدن کیسه. بهتر است از لباس‌های گشاد و مناسب استفاده کنید.
- اطلاع‌رسانی به نزدیکان: صحبت کردن با خانواده و دوستان در مورد کیسه کلوستومی می‌تواند به کاهش استرس و نگرانی‌های روانی کمک کند.
- پیشگیری از تحریکات پوستی: همیشه پوست اطراف استوما را خشک و تمیز نگه دارید تا از بروز عفونت یا تحریک جلوگیری شود.
جمع‌بندی
استفاده از کیسه کلوستومی در منزل برای بیمارانی که به دلایل مختلف نیاز به کلوستومی دارند، می‌تواند زندگی روزمره را تسهیل کند. با رعایت نکات بهداشتی و تعویض به موقع کیسه، می‌توانید با اطمینان از این وسیله استفاده کنید و به فعالیت‌های روزانه خود ادامه دهید. مهم است که بیماران بتوانند با شرایط جدید خود سازگار شوند و از حمایت‌های خانواده و تیم پزشکی بهره‌مند گردند.