سوند ادراری یا کاتتر فولی چیست؟
سوند ادراری یا کاتتر فولی، یک لوله توخالی و نیمهانعطافپذیر است که به منظور تخلیه ادرار از مثانه به کار میرود. این کاتتر معمولاً از مواد مختلفی مانند لاستیک، پلاستیک (PVC) و سیلیکون ساخته میشود و به گونهای طراحی شده است که به راحتی وارد مجرای ادرار شود.
کاتتر فولی به دو دلیل اصلی استفاده میشود:
- تخلیه مداوم ادرار: در بیمارانی که قادر به ادرار کردن نیستند، سوند ادراری میتواند به طور مداوم ادرار را از مثانه خارج کند و از تجمع آن جلوگیری کند.
- جمعآوری ادرار: ادرار تخلیه شده به یک کیسه متصل به سوند هدایت میشود. که به آسانی قابل تخلیه و مدیریت است.
ویژگیها:
- بالون: در انتهای کاتتر، یک بالون کوچک وجود دارد که با آب پر میشود تا کاتتر در محل خود باقی بماند و از خروج آن جلوگیری کند.
- انواع: کاتترهای فولی میتوانند به صورت موقت (کوتاهمدت) یا دائم (بلندمدت) استفاده شوند، بسته به نیاز بیمار و تشخیص پزشک.
سوند ادراری به عنوان یک راهحل ضروری در شرایط خاص پزشکی عمل میکند و میتواند به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کند. با این حال، لازم است که مراقبتهای مناسب برای جلوگیری از عوارض مرتبط با آن انجام شود.
چرا از سوند ادراری استفاده میشود؟
پزشکان سوند ادراری را برای بیمارانی تجویز میکنند که به دلایل مختلف نمیتوانند ادرار خود را تخلیه کنند. این دلایل ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- احتباس ادراری: عدم توانایی در تخلیه کامل ادرار به دلیل انسداد یا ضعف عضلات مثانه.
- بیاختیاری ادرار: عدم کنترل در نگهداشت ادرار که ممکن است به دلیل آسیبهای عصبی یا بیماریهای مزمن رخ دهد.
- عمل جراحی: برخی جراحیها مانند جراحی پروستات یا هیسترکتومی (برداشت رحم) ممکن است نیاز به استفاده از سوند ادراری برای تخلیه موقت مثانه داشته باشند.
- آسیب نخاعی: بیمارانی که دچار آسیبهای نخاعی شدهاند و کنترل مثانه خود را از دست دادهاند، ممکن است به کاتتر ادراری نیاز داشته باشند.
- بیماریهای عصبی: اختلالاتی مانند اسپینا بیفیدا یا زوال عقل که بر توانایی مغز در کنترل مثانه تأثیر میگذارند نیز ممکن است نیاز به کاتتر داشته باشند.
انواع سوند ادراری
سوندهای ادراری در سه دسته اصلی قرار میگیرند:
کاتترهای ماندگار (کاتتر فولی یا سوند سوپراپوبیک)
این نوع کاتتر برای مدت طولانی در مثانه باقی میماند و به طور مداوم ادرار را تخلیه میکند. کاتترهای ماندگار شامل:
- کاتتر فولی: که از طریق مجرای ادراری به مثانه وارد میشود و بالونی در انتهای آن باعث ثابت ماندن آن میشود.
- سوند سوپراپوبیک: این نوع سوند از طریق یک سوراخ کوچک در ناحیه شکم به مثانه وارد میشود. این سوند معمولاً در بیمارانی استفاده میشود که به مدت طولانی به کاتتر نیاز دارند یا به دلایلی نمیتوانند از کاتتر مجرایی استفاده کنند.
کاتترهای خارجی (کاندوم شیت)
این نوع کاتتر برای مردانی که بیاختیاری ادرار دارند ولی مثانهشان به درستی کار میکند، مناسب است. کاندوم شیت روی آلت تناسلی قرار گرفته و ادرار را به داخل یک کیسه تخلیه میکند. این نوع کاتتر نسبت به کاتترهای ماندگار کمتر باعث عفونت میشود و برای استفاده کوتاهمدت توصیه میشود.
کاتترهای کوتاهمدت (کاتتر متناوب)
این کاتترها به صورت موقت و معمولاً پس از جراحی برای تخلیه مثانه استفاده میشوند. پس از تخلیه مثانه، این کاتتر برداشته میشود. بیمار یا پرستار میتواند کاتتر را از طریق مجرای ادراری یا از طریق یک سوراخ کوچک در شکم وارد کند.
عوارض استفاده از سوند ادراری
هرچند سوند ادراری یک وسیله ضروری برای برخی بیماران است، اما استفاده از آن میتواند باعث بروز برخی عوارض شود. شایعترین عارضه مرتبط با استفاده از سوند ادراری، عفونتهای دستگاه ادراری (UTI) است. عفونتهای ادراری میتوانند به دلیل ورود باکتریها از طریق کاتتر به مثانه یا مجرای ادراری رخ دهند.
علائم عفونت ادراری ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تب و لرز
- سردرد
- سوزش مجرای ادرار
- ادرار تیره و بدبو
- درد در ناحیه کمر
- نشت ادرار از کاتتر
- وجود خون در ادرار
عوارض دیگر شامل:
- واکنش آلرژیک به مواد کاتتر (مانند لاتکس)
- تشکیل سنگهای مثانه
- آسیب به مجرای ادراری
- آسیب به کلیهها در صورت استفاده طولانیمدت
نحوه مراقبت از سوند ادراری
برای جلوگیری از عفونت و دیگر عوارض احتمالی، مراقبت صحیح از سوند ادراری ضروری است. برخی از نکات مهم در مراقبت از سوند ادراری شامل موارد زیر است:
- شستشوی منظم: شستشوی ناحیه اطراف سوند با آب و صابون ملایم برای جلوگیری از ورود باکتریها به مجرای ادراری.
- تعویض کیسه ادرار: کیسه ادرار باید مرتباً تخلیه و در صورت نیاز تعویض شود. کیسه نباید بیش از حد پر شود زیرا ممکن است باعث نشت یا پسزدگی ادرار شود.
- نظارت بر علائم عفونت: در صورت بروز هرگونه علائم عفونت مانند تب یا سوزش در ناحیه مجرای ادراری، باید سریعاً با پزشک مشورت شود.
- حفظ وضعیت بهداشتی: رعایت بهداشت و تمیز نگه داشتن سوند و ناحیه اطراف آن به کاهش خطر عفونت کمک میکند.
نتیجهگیری
سوند ادراری یا کاتتر فولی یک وسیله پزشکی ضروری برای بیمارانی است که نمیتوانند ادرار خود را به طور طبیعی تخلیه کنند. با این حال، استفاده از سوند باید با دقت و تحت نظارت پزشکی انجام شود تا از عوارضی مانند عفونت جلوگیری شود. مراقبتهای مناسب و پیگیریهای منظم بهداشتی میتواند به کاهش خطرات و بهبود کیفیت زندگی بیمار کمک کند.